Fisheye-foto’s herken je onmiddellijk aan de bolle vertekening van het beeld. Maar wat wil je ook: met fisheye-lenzen leg je alles vast in een gigantische beeldhoek van 170 graden of meer. Rechte lijnen moeten wel krom lopen om volledig in beeld te komen. Een fisheye-lens is niet iets om elke dag op je iPhone of Android-mobiel te klemmen, maar als je hem slim inzet, kun je er echt prachtige foto‘s mee maken. Maar waarvoor is zo’n lens nou het meest geschikt en hoeveel kost zo’n ding eigenlijk?
Weet je wat de goedkoopste fisheye-lens is? Een gaatje in een velletje zwart papier! In een camera obscura breekt het licht in een gaatje ter grootte van een speldenprik. Vroeger (heel vroeger) fotografeerde ik vaker met een gaatjescamera die ik van een stuk rioolbuis had gemaakt. Daarin legde ik dan een velletje fotopapier en zette de ‘lens’ een kwartier open. De foto’s die dat opleverde waren verre van perfect, maar op de een of andere manier was ik blijer met die foto’s dan de beelden die uit mijn Olympus-spiegelreflex rolden.
Twee soorten fisheye
De ‘pure’ fisheye-foto is een cirkelvormig beeld met een beeldhoek van minimaal 170 graden en soms zelfs nog iets meer. Dat kan heel mooie en vervreemde beelden opleveren met een idioot groot perspectief. De nabije voorgrond komt groot in beeld, en de achtergrond wordt bijna weggezogen in het centrum van de foto. Het nadeel is dat elke foto niet meer dan een cirkeltje beslaat en de rest van het beeld zwart is.
Dat nadeel heb je niet bij fisheye-lenzen die een beeldvullende foto opleveren. De beeldhoek wordt een stukje kleiner, maar de foto’s zijn over het algemeen wel beter bruikbaar.
Waarvoor gebruik je een fisheye-lens?
Als je sommige promovideo’s mag geloven, is een fisheye-lens alleen geschikt voor het vastleggen van skaters. Op zich begrijpelijk want skaters staan lekker dynamisch op een foto, maar het is wel een beperkte blik. Want ook architectuur, landschappen, interieurs, en stads- en straatfotografie lenen zich heel goed voor fisheye-beelden.
Als je het breder wil zien, dan is fisheye geschikt voor alle foto’s met een enigszins opvallende voorgrond. Zonder voorgrond neigt een fisheye-foto naar ’saai’ en dat merk je vooral als je foto‘s maakt van landschappen.
Bolle vertekening
Zeg je fisheye, dan zeg je ‘kromme lijnen’. Op de gemiddelde fisheye-foto lijkt geen enkele lijn recht. Toch kun je het grootste deel van die bolle vertekening voorkomen door je smartphone verticaal waterpas te houden. De horizon blijft dan een rechte, horizontale lijn, en het centrum van de foto is dan vrij van vertekening. Hoe verder naar de rand van de foto, hoe meer de boel gaat opbollen. In de nabewerking kun je zelfs die vervorming nog wat minder sterk maken zodat je niet in een oogopslag ziet dat je naar een fisheye-foto kijkt.
Maar diezelfde bolle vertekening kun je ook gebruiken om je beeld kracht bij te zetten. Als je je smartphone met fisheye-lens naar beneden richt, dan bolt de horizon omhoog. Richt je je telefoon omhoog, dan bolt de horizon omlaag. Dat kan spectaculaire plaatjes opleveren.
Welke fisheye-lens voor jouw iPhone of Android-telefoon?
Lijkt het je leuk, fotograferen met fisheye? Dan ga ik je toch even waarschuwen voor het grote aantal kwalitatief slechte, gadget-achtige lensjes van een paar euro die je vaak op Bol.com en Amazon ziet. De meeste van die lenzen zijn al 10 jaar op de markt en gemaakt voor smartphones uit pak ’m beet, vóór 2017. Je kunt ze nog steeds op je smartphone klemmen, maar het is vrijwel onmogelijk om het hele beeld scherp te krijgen en donkere hoeken te voorkomen.
Ook bij de duurdere lenzen is het uitkijken. Nog steeds circuleren er oude fisheye-lenzen van het merk Black Eye in webshops, maar die kun je beter niet gebruiken op een nieuwere telefoon, ook al staat er ‘premium’ en ‘full frame’ in de omschrijving.
Ook lenzenfabrikant Moment heeft nog zo’n oud model die je niet zou moeten kopen. Heel verwarrend: de oude heeft een brandpuntsafstand van 15mm, de nieuwe 14mm, maar ze zien er op het eerste gezicht identiek uit.
Het beste koop je een fisheye-lens uit de T-Serie van Moment of de G-Serie van Reeflex. Deze lenzen zijn speciaal ontworpen met het oog op de laatste lichting smartphones (vanaf 2020).
Let nog even op dit
Bij zowel Moment als Reeflex heb je een speciale smartphone-hoes of clip nodig. Meer daarover lees je in deze blog.
– – –
De schitterende fisheye-foto bovenaan dit artikel is van Matteo Vistocco.
