Grote kans dat je je tijdens het fotograferen met je smartphone nog nooit hebt bekommerd om de sluitertijd. Leve de zelfdenkende smartphone-camera zou je zeggen. Toch moet je niet te gemakkelijk denken over de sluitertijd, want het is een dankbaar creatief gereedschap waarmee je je foto’s een stuk interessanter én beter kunt maken.
Weet je wat nou zo grappig is. Wat in het Nederlands ‘sluitertijd’ heet, is in het Engels shutter speed, vrij vertaald: sluitersnelheid. In het Frans klinkt het heerlijk: vitesse d’obturation dat letterlijk vertaald iets betekent als ‘snelheid van het rolluik’. Helemaal geweldig is de Zuid-Afrikaanse variant: sluiter spoed. Haha!
Wat is sluitertijd?
Nou, da’s simpel: dat is de hoeveelheid tijd dat de camera openstaat om licht op de film of de sensor te laten vallen. Ooit was de sluiter niet meer dan een lensdop die de fotograaf een paar seconden van de lens haalde en er weer op deed. Later kwamen fabrikanten met steeds geavanceerdere mechaniekjes die in de lens werden verwerkt.
Tegen het eind van de vorige eeuw bevond de sluiter zich niet meer in de lens, maar diep in de camera. Belichten gebeurde met een gordijnsluiter. Alsof je voor een raam staat en iemand één gordijntje openmaakt en een ander het raam met een tweede gordijntje weer aan het zicht onttrekt. Bij veel camera’s werkt het nog precies zo.
In een smartphone is geen plaats voor een ingenieus mechaniekje of een gordijnsluiter. Het wonderlijke is dat er helemaal geen sluiter te vinden is. Of je zou het een ‘elektronische sluiter’ moeten noemen. Want wat doet je mobiel? Die zet gewoon de hele sensor aan en uit. Makkelijk zat! De sluitertijd in een smartphone is dus de tijd dat de sensor van stroom wordt voorzien.
Creatief met… sluitertijd
Sluitertijd heeft invloed op de belichting en op de manier waarop je bewegende onderwerpen vastlegt. Je kunt de beweging bevriezen met een snelle sluitertijd, maar ook beweging suggereren met een langere sluitertijd.
… en alles staat stil
Bij een snelle sluitertijd denk je al gauw aan de snelle acties van sporters, skaters, dieren en kinderen, maar wat vaak wordt vergeten, is dat je ook de trilling van je handen ongedaan kunt maken met een snelle sluitertijd. Vooral bij macrofotografie of het fotograferen met een telelens kan dat goed van pas komen, want je smartphone heeft dat niet altijd in de smiezen.
De vuistregel is: hoe sneller de beweging is die je wilt bevriezen, hoe sneller de sluitertijd moet zijn om een scherpe foto te maken. Als je een snelle tijd combineert met de burst-modus, hoef je werkelijk geen moment te missen en kies je met gemak de foto met het grootste ‘bevries-effect’.
Subtiele beweging
Door de sluitertijd iets te verlengen, kun je in een stilstaande foto een suggestie van beweging oproepen. De mix van een haarscherp beeld met vlagen bewegingsonscherpte kan fantastisch werken. Welke sluitertijd je precies moet gebruiken, hangt volledig af van het onderwerp, het type beweging, de snelheid en jouw afstand tot het onderwerp. Een langsrazende trein is sneller onscherp dan iemand die loopt.
Veel beweging
Het besef van tijd in een foto wordt steeds onwerkelijker naarmate je de sluiter langer openzet. Alles wat beweegt, krijgt een onherkenbare waas. Een langere sluitertijd is een populaire manier voor het vastleggen van water, zeker als het om rivieren, watervalletjes en beekjes gaat waar een stroming in zit. De langere sluitertijd geeft het water een bijna zijdezachte structuur en dat geeft een mooie verstilling van het beeld die je op geen enkele andere manier voor elkaar krijgt.
Nachtfoto’s
De ultieme lange-sluitertijd-foto maak je in de schemer, avond of nacht. Ooit was avondfotografie niet te doen met een smartphone, maar daar bracht de nachtmodus verandering in. In een paar seconden schiet je smartphone een reeks foto’s met verschillende sluitertijden, laat er een ingewikkelde analyse op los, corrigeert de trilling van je hand en combineert alle losse beelden tot één goedbelichte en scherpe foto. Waanzinnig!
Hoe kies je de sluitertijd?
In de automatische stand van je smartphone heb je geen invloed op de sluitertijd. Hoe geavanceerd het ding ook is: in de basis zoekt je mobiel naar een instelling met een zo laag mogelijk ISO-waarde (lichtgevoeligheid van de sensor) en een sluitertijd die over het algemeen scherpe foto’s oplevert zonder statief. Maar zo’n automatische instelling laat geen sluitertijdcreativiteit toe.
Op Samsung- en andere Android-telefoons kun je de Pro-modus inschakelen om meer instelmogelijkheden op te roepen, waaronder de sluitertijd. De standaard-camera-app op iPhones heeft die mogelijkheid niet. Dus als je een iPhone hebt, dan zul je een pro-app moeten installeren. Voor de meeste Pro-apps betaal je een paar euro, maar de app Lightroom is gratis. In de App Store heet hij nu ‘Lightroom video & fotobewerken’. Lightroom is ook verkrijgbaar in Google Play.
Als je de camera-functie van de Lightroom-app opent, staat hij nog in de ‘AUTO’-stand. Klik erop en kies ‘PRO’. Nu staan alle instellingen nog steeds op ‘Auto’ totdat je de sluitertijd aanpast. Druk op ‘Sec’ en sleep de slider naar rechts om de sluitertijd in te stellen. Zie je dat Lightroom de ISO-waarde automatisch aanpast terwijl je sleept? Het is een wet van communicerende vaten: wil je een snellere sluitertijd dan schiet de ISO omhoog en andersom.
Die ISO-waarde is wel een ding om rekening mee te houden, want die bepaalt min of meer hoeveel ruis er in je foto ontstaat. Een laag ISO-getal levert weinig ruis op en een betere scherpte; een hoog getal heel veel ruis en een troebeler beeld. Kies dus geen overdreven snelle sluitertijd als je dat niet nodig hebt, want dat zorgt voor extra ruis in je foto.
Lange sluitertijd met slow shutter-apps
Hoeveel je ook met sluitertijd kunt doen; de meest gewilde toepassing is de ‘slow shutter’-methode waarmee je water omvormt tot een zijdezachte deken. Op plek 2 staat het fotograferen van de bewegende lichtjes van auto’s en ander verkeer, waardoor je van die mooie lichtstrepen krijgt. Op nummer 3 staan luchten met wolkenpartijen die prachtig vervagen in de richting van de wind.
Die tijdsvervaging krijg je soms al voor elkaar door de sluitertijd flink te verlengen, maar zeker overdag stuit je dan al snel op twee problemen:
- door de lange sluitertijd wordt je foto overbelicht.
- smartphone-sensors kunnen niet onbeperkt aanstaan. Op iPhones bijvoorbeeld is een sluitertijd van 1 seconde het maximum.
Tijd dus om de trukendoos van zolder te halen. In dit geval zijn dat speciale slow-shutter-apps zoals Slow Shutter Cam, Reeflex of Camera+ (iOS) of Long Exposure – Motion ProCam (Android). Zo’n app maakt een reeks foto’s met een zo lang mogelijke sluitertijd en gooit die in een soort blender om het bewegingseffect op te roepen zonder dat de foto wordt overbelicht. Da’s toch weer slim hè!
Het vervelende is dat er veel meer slow-shutter-opties bestaan voor iPhones dan voor Android. En als ze er zijn, dan is het uitkijken geblazen. De app Camera FV-5 heeft bijvoorbeeld een slow-shutter-modus die ‘synthetic exposure’ heet. Het krankzinnige is dat de app in deze modus foto’s aflevert van 2 tot 3 megapixels, wat in mijn ogen gelijkstaat als ‘nagenoeg onbruikbaar’.
De verborgen slow shutter op iPhones
Heb je een iPhone, dan val je met je neus in de boter want in de Foto’s-app zit een leuke slow-shutter-functie verborgen. Veel mogelijkheden heb je dan niet (eigenlijk helemaal geen 😄), maar het is wel veruit de simpelste manier om beweging vast te leggen.
Zorg daarvoor dat je je foto maakt met de standaard camera-app in Live-modus. Om die modus te activeren, tik je op het icoontje met de cirkels in de rechterbovenhoek van het camerascherm. Je kunt het best een foto maken van een watertje waar wat beweging in zit. Foto gemaakt? Open hem dan in de app Foto’s, klik linksboven op ‘Live’ en kies ‘Lange belichting’.
Tadááá.
Als je een vaste hand hebt, dan kan ‘Lange belichting’ heel acceptabele resultaten opleveren.
Experimenteren!
Oké, je weet nu dat sluitertijd niet alleen iets technisch is om een foto goed te belichten, maar dat het ook een creatief gereedschap is. En net zoals voor alle creatieve gereedschappen geldt ook hier: durf te experimenteren. Ga eens een middag aan de slag bij een onderwerp dat beweegt, of dat nou de metro is of een beekje in het landschap. Maak foto’s met verschillende sluitertijden en kijk wat het effect is op de beweging. Schrijf wel op wát je precies doet, anders leer je er niets van. Succes!
O ja, nog één ding: app-ontwikkelaars beweren al snel dat je een long-shutter-foto prima uit de hand kunt schieten. Dat kan tot op zekere hoogte, maar echt: met een statief wordt je foto waanzinnig veel beter.
De foto aan de bovenkant van deze blog is van Mario Calvo
Fantastische en bruikbare informatie voor alle hobby en professionele fotografen; dank😀👍
Jij bedankt ’s Jean voor je mooie compliment!